وحید باقری
شهر زنجان در شمال‌غرب ایران و از بزرگترین شهرهای آذربایجانی‌نشین ایران است. این شهر از شمال به شهرستان طارم و خلخال و میانه و از مشرق به سلطانیه و طارم و از جنوب به خدابنده و ایجرود و از غرب به شهرستان ماهنشان محدود است و از سطح دریا ۱۶۶۳ متر ارتفاع دارد.
در این استان قله ای به نام سپهسالار وجود داردکه ارتفاع این قله به ۳۳۱۸ متر می‌رسد و بخش‌های آن عبارت‌اند از بخش مرکزی، بخش زنجانرود و بخش قره پشتلو، از مکان های دیدنی و گردشگری این استان می توان به امامزاده سید ابراهیم زنجان – مسجد جامع زنجان – بازار زنجان – نمایشگاه و فروشگاه صنایع دستی زنجان، بنای رختشویخانه زنجان – مجموعه تفریحی گاوازنگ زنجان – کاروانسرای سنگی زنجان – گنبد سلطانیه واقع در سلطانیه – معبد داش کسن واقع در سلطانیه چین ایران – غار کتله خور واقع در قیدار-گرماب – امامزاده زیدالکبیر، حمام حاج‌داداش، بازار، مجموعه عمارت دارائی، عمارت ذوالفقاری محل نگه‌داری مردان نمکی، قلعه بهستان واقع در ماهنشان، پل میربهاالدین، مناطق حفاظت شده حیات وحش سهرین آهوی ایرانی، چشمه‌های آب گرم طبیعی، مناطق حفاظت شده سرخ‌آباد طارم، پناهگاه حیات وحش انگوران، پارک جنگلی، روستای تاریخی شیلاندر، مجموعه عمارت دارائی، تفرجگاه سد گاوازنگ، تفرجگاه سد تهم، تفرجگاه سد حسن ابدال، مجموعه تفریحی پارک ملّت اشاره کرد.
از صنایع دستی زنجان می توان به چاروق دوزی، ملیله کاری شامل سینی، سرویس بشقاب کاسه و وسایل مصرفی، وسایل زینتی و تابلوهای بی بدیل زینتی، مسگری (ساخت ظروف مسی و تابلوهای زینتی( چاقو سازی شامل کارد آشپز خانه و میوه خوری و همچنین قندشکن، قلم تراش،گلیم بافی،فرش بافی،تذهیب، تراش سنگ‌های قیمتی، رنگرزی، منبت کاری، نگارگری، مصنوعات چرمی، معرق چوب و و قلم زنی اشاره کرد.
دراستان زنجان رشته‌های مختلف دیگر صنایع دستی نیز رواج دارد، از جمله گلیم بافی در ابهر، گیوه دوزی ابریشمی و نخی در انگوران، رنگرزی در ابهر، قیدار، سفالگری در روستای قلثوق، جاجیم‌بافی نواری در شهرستانهای طارم و ماهنشان، انگوران، کیسه‌بافی حمامی نواری در انگوران، ماهنشان، قیدار را می‌توان نام برد. ضمن آنکه باید گفت قالی‌بافی از جمله هنرها و حرفی‌هایی است که در اکثر شهرها و روستاهای استان زنجان رونق دارد .مرسوم‌ترین سوغاتی زنجان چاقو و چاروق (نوعی کفش) وفرش زنجان و ملیله‌کاری است.
از لحاظ منطقه ای شهر زنجان بسیار شهر توریستی و گردشگری می باشد که به دو نمونه از آثار تاریخی و بی نظیر آن اشاره می کنم، عمارت ذوالفقاري و بناي رختشويخانه که هر دو در مرکز بافت قديمی شهر قرار دارند، عمارت تاریخی ذوالفقاری که آن را به اواخر دوره قاجاریه نسبت می دهند. پلان این بنا ایرانی و سبک ساختمانی آن از بناهای گوتیک اروپایی تقلید شده است. اين عمارت از ساختمان های بیرونی، اندرونی و اداری تشکیل یافته و نمای آن با آجرهای قالبی و پيش بر تزیين شده است.بنای بیرونی عمارت ذوالفقاری که از دو طبقه و یک سردابه تشکیل شده که جالب ترین قسمت آن است و متاسفانه در جریان احداث خیابان طالقانی، آسیب جدی دیده و بخشی از اهمیت خود را از دست داده است.
هسته مركزی بنای عمارت ذوالفقاری به سبک چهار تاقی و با سقف گنبدی ساخته شده و سنگينی سقف را جرز و ديوارهای باربر آن تحمل می كنند. پوشش بيرونی بام ساختمان شيروانی است كه البته تا زمان احداث بنا سابقه ای در اين شهر نداشت. در بالای هسته مركزی بنا، نورگير زيبايی تعبيه شده كه به كلاه فرنگی معروف است. اين نورگير هشت ضلعی با روش گره سازی و به طرز زيبايی لمه كوبی شده است. از ميان هنرهای استفاده شده در تزیينات داخل طبقه همكف بنا، می توان به كاشی كاری های سبک دوره قاجار اشاره كرد كه طرح معروف نيلوفر آبی (لوتوس) با آن اجرا شده است.تزیينات نمای بنا بسيار جالب توجه است. قرينه سازی های آن از هنر ايرانی و سبک ستون های آن از معماری قرن نوزدهم اروپا تاثیر پذیرفته است. پنجره های بنا بیش تر دو لنگه هستند، حاشيه مشبک دارند و با شيشه های رنگين تقارن جالبی را در داخل اتاق ها به وجود آورده اند.
بنای رختشویخانه در قلب بافت تاریخی شهر، منطبق برحصار قدیم درمنطقه پرتراکم مسکونی موسوم به عباسقلیخان و محل معروف به بابا جمال چوقوری (گودال بابا جمال) احداث شده است. زمین این بنا درسال 1347 هجری قمری توسط مرحوم علی اکبر خان توفیقی رئیس اداره بلدیه وقت شهر خریداری و توسط دوبرادر به نامهای مشهدی اکبر(معمار) ومشهدی اسماعیل (بنا) ساخته شده است. آب این رختشویخانه از قنات قلعچه حاجی میربهاءالدین تامین گردیده و محلی عمومی برای شستشوی لباس بوده. این بنا درزمان خود به شکلی بسیار پیشرفته قسمتی ازنیاز بهداشتی شهررا تامین نموده است.