گرچه همه زمان ها مخلوق خداست لیكن برخى از آنها از شرافت و ویژگى خاصى برخوردار است. درست است كه همه ماه هاى سال، پرتوى از قدرت جهان آفرین است; امّا سه ماه رجب، شعبان و رمضان، داراى امتیاز و برجستگى ویژه اى هستند. در عصر جاهلیت، مردم ماه رجب را گرامى مى داشتند.
پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله)مى فرماید: رجب، «شهرالله الأصمّ» است; و بدان سبب آن را «اصمّ» نامیدند كه هیچ ماهى به پایه عظمت آن نمى رسد; مردم زمان جاهلیت به رجب حرمت مى نهادند و آنگاه كه اسلام درخشیدن گرفت، بر حرمت آن افزود. بدانید كه رجب، ماه خدا شعبان، ماه من و رمضان، ماه امت من است پس هركس یك روز از رجب را روزه بدارد، مستحقّ رضوان الهى گردد و روزه اش غضب الهى را خاموش كند و خداوند درى از درهاى جهنّم را بر او ببندد. اگر كسى به اندازه تمام زمین طلا انفاق كند، برتر از روزه یك روز آن نخواهد بود... هرگاه شب شود، دعایش مستجاب خواهد بود: یا در دنیابه او عطا خواهد شد و یا براى آخرت او ذخیره مى شود... حضرت رسول خدا(صلى الله علیه وآله) سپس ثواب دو، سه، چهار، پنج، تا سى روز، روزه ماه رجب را تك تك با توضیح كامل بیان فرمود.
در همین زمینه امام كاظم(علیه السلام) مى فرماید: رجب، نام نهرى در بهشت است كه از شیر سفیدتر و از عسل شیرین تر است; بنابراین هركس یك روز از ماه رجب را روزه بدارد، خداوند از آن نهر به او خواهد نوشاند.
همچنین آن حضرت در روایت دیگرى مى فرماید: رجب، ماه عظیمى است كه خداوند، اعمال نیك را در آن چند برابر مى فرماید و گناهان را در آن محو مى كند. پس هركس یك روز از ماه رجب را روزه بگیرد، به اندازه مسیر یك سال از جهنّم دور و هركس سه روز از آن ماه را روزه بدارد، بهشت بر او واجب مى شود.
اسوه اهل معرفت و عبادت، مرحوم سیدبن طاوس در مورد افرادى كه قبل از اسلام در دوره جاهلیت، مورد ظلم و ستم دیگران قرار گرفتند اما به انتظار ماه رجب نشستند و در آن ماه پربركت، خداى را بخواندند و حضرت حق، دعایشان را مستجاب فرمود و بلا و گرفتارى را از آنها بگرداند، چند داستان نقل كرده است كه ما یكى از آن ها را در اینجا مى آوریم: شخصى، گذارش به مردى افتاد كه نابینا، بیمار و خانه نشین شده بود. او از دیگران پرسید: چرا این بیمار گرفتار، از خداى متعال عافیت نمى خواهد؟ به او پاسخ دادند آیا او را نمى شناسى؟ او به نفرین شخصى به نام «عیاض» گرفتار شده است.
او گفت: عیاض را فراخوانید تا ماجراى این مرد نابینا را براى ما بازگوید. وقتى عیاض آمد به او گفت: داستان پسران «ضیعا» را كه این مرد از جمع آنهاست براى ما بگو; عیاض گفت: این داستان از داستان هاى دوره جاهلیت است; و من دوست ندارم پس از آمدن اسلام، دیگر آن را بازگویم. آن شخص گفت: شایسته است كه آن را براى ما بازگویى. عیاض گفت: پسران ضیعا، ده نفر بودند و خواهرى داشتند كه همسر من بود. آنان با من درگیر شدند و همسرم را از من جدا كردند. من هرچه آنان را به خداوند سوگند دادم و احترام خویشى و قرابت را یادآورى كردم، فایده اى نبخشید. من صبر كردم تا ماه رجب، این ماه محترم الهى فرا رسید و آنگاه دست به دعا برداشتم و با حال خستگى و درماندگى خداى را بخواندم و تقاضا كردم كه همه شان نابود و یكى شان نابینا و زمین گیر شود. خداى متعال دعایم را مستجاب فرمود و همه شان نابود شدند
جز این مرد، كه نابینا و خانه نشین شده است.
بارى در كرامت و فضیلت این ماه، حضرت امام صادق(علیه السلام) نیز مى فرماید: آن گاه كه قیامت برپا شود، منادى الهى فریاد زند: «أین الرجبیّون؟»; كجایند آنانكه ماه رجب را گرامى داشتند و از آن، بهره ها بردند؟ از آن انبوه جمعیت، گروهى برخیزند كه نور جمالشان محشر را روشن كند. بر سر آنان تاج هاى شاهى كه مرصّع به درّ و یاقوت است، قرار دارد و در طرف راست هرنفر از آنان هزار فرشته، در سمت چپ نیز هزار فرشته به او كرامت و تعظیم الهى را تبریك گویند. از جانب الهى ندا آید: بندگان و كنیزانم، به عزت و جلالم سوگند، شما را جاى و مقام گرامى و عطایاى فراوان دهم و شما را در جایى جاى دهم كه از زیر آن نهرها جارى است و شما در آن جاوید خواهید بود زیرا شما داوطلبانه براى من در ماهى كه من بزرگش داشتم روزه گرفتید. سپس، خطاب به فرشتگان فرماید: فرشتگان من! بندگان و كنیزان را به بهشت داخل كنید. در اینجا حضرت صادق(علیه السلام) فرمود: این پاداش، براى كسى است كه گرچه یك روز از اول یا وسط یا آخر ماه رجب را روزه بدارد.
پیامبر گرامى ما در بیان عظمت و اهمیت ماه رجب مى فرماید: خداى متعال، در آسمان هفتم، فرشته اى به نام «داعى» قرار داده است. هرگاه ماه رجب فرا رسد، آن فرشته دعوت كننده، هرشب تا به صبح گوید: خوشا به حال كسانى كه به ذكر الهى مشغولند; خوشا به حال كسانى كه با میل و رغبت تمام، رو به سوى درگاه خدا آرند. و خداوند مى فرماید: من همنشین كسى هستم كه با من همنشین باشد، و مطیع كسى هستم كه فرمان مرا ببرد و آمرزنده ام كسى را كه از من طلب آمرزش كند. این ماه رجب ماه من، بنده هم بنده من، و رحمت هم از آن من است; هركس مرا در این ماه بخواند، پاسخ مثبت دهم; و هركس از من چیزى بخواهد، به او عطا كنم; و هركس از من هدایت جوید، هدایتش كنم.
من این ماه را وسیله ارتباط بین خود و بندگانم قرار داده ام پس هركس به آن چنگ زند، به من مى رسد.
گرچه تمام ماه رجب، نزد خداوند و اولیاء گرامیش عزیز و ارجمند است لیكن برخى از اوقات آن، فضیلت ویژه اى دارد; مثلا اوّلین شب جمعه ماه رجب، داراى امتیازى بزرگ است. پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: از اولین شب جمعه ماه رجب غافل نشوید; فرشتگان آن را «لیلة الرغائب» مى نامند. چرا كه وقتى یك سوم از شب گذشت، هیچ فرشته اى نیست مگر اینكه در كنار كعبه مشرفه آید; آنگاه خداوند نظر مرحمت به آنان كند و فرماید: فرشتگانم! هرچه خواهید از من بخواهید. فرشتگان گویند: بارالها حاجت و خواسته ما آن است كه روزه داران ماه رجب را بیامرزى; خداوند متعال فرماید: آمرزیدم.
یكى از كارهاى مهم و شایسته در ماه رجب، كمك به مستمندان است. امام صادق(علیه السلام) از پدران گرامیش از امام على(علیه السلام) نقل مى كند كه آن حضرت فرمود:...هركس به خاطر خدا در ماه رجب صدقه بدهد، خداوند وى را آنچنان اكرام فرماید كه نه چشمى دیده و نه گوشى شنیده و نه بر قلب انسانى خطور كرده باشد.
در بیان فضیلت ماه رجب، به همین چند حدیث شریف بسنده مى كنیم و مى گوییم: اگر هیچ حادثه اى در ماه رجب رخ نمى داد، باز هم رجب ارزش خاص و ویژگى استثنائى خود را داشت; لیكن حوادثى در آن به وقوع پیوسته است كه موجب شرافت و كرامت مضاعف این ماه شده است. آن حوادث عبارتند از:
الف: ولادت امام هادى(علیه السلام) در دوم یا پنجم رجب (بنابر روایتى); گرچه قول دیگر هم هست.
ب: ولادت حضرت امام جواد(علیه السلام) در دهم این ماه، گرچه قول دیگر هم هست.
ج: ولادت مبارك امام على(علیه السلام) در خانه كعبه معظمه در سیزدهم ماه رجب، ده سال قبل از بعثت.
د: شهادت حضرت امام كاظم(علیه السلام) در بیست و پنجم این ماه.
هـ: بیست و هفتم این ماه، عید مباركى است; چرا كه آخرین پیامبر برگزیده الهى حضرت محمد(صلى الله علیه وآله) در این روز از جانب خداى متعال مأمور هدایت مردم و ابلاغ هدایت و رسالت الهى گردید.
بندگان صالح و آگاه الهى، ماه رجب و شعبان را به عنوان زمینه و مقدمه اى جهت كسب آمادگى براى درك درست و شایسته ماه مبارك رمضان به حساب مى آورند. خوشبختانه هم اكنون در برخى از شهرهاى كشور عزیزمان ایران، اهل عبادت و معرفت دو برنامه دارند و آن ها را با هم اجرا مى كنند: یكى «اعتكاف» كه دستور اكید اسلام است با احكام و دستورات ویژه اش و دیگرى برنامه اى به نام عمل ام داود، دستورى كه از حضرت امام صادق(علیه السلام) به ما رسیده است.
براى آگاهى از برنامه ها و عبادات و دعاهاى این ماه به كتب ادعیه چون «مفاتیح الجنان»، «اقبال الأعمال» و غیره مراجعه كنید.
كوتاه سخن اینكه رجب، عید اولیاء الهى، بهار راز و نیاز و عبادت، موسم خضوع و خشوع به درگاه الهى، موعد حضور و خواستن، و زمان قرار صالحان با معشوقشان حق تعالى است. پیامبر گرامى و جانشینان به حق حضرتش سه ماه رجب، شعبان و رمضان را فراوان پاس مى داشتند و این سه ماه را به روزه مى گذراندند.