الهه کولایی کارشناس مسائل روسیه
به گزارش «تابناک»، در سال ۲۰۰۷ قراردادی به ارزش ۸۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۰۷ برای فروش ۵ سیستم اس J ۳۰۰ از سوی روسیه به ایران به امضا رسیده بود که بدون تحویل هیچ گونه موشکی از سوی روس‌ها فسخ شد. دیمیتری مدودیف، رئیس‌جمهور روسیه در سال ۲۰۱۰ در راستای اجرای قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت دستوری را صادر کرد که به موجب آن، فروش هر گونه موشک و جنگ‌افزارهای دیگری چون تانک‌های جنگی، خودروهای زرهی، ادوات توپخانه‌ای کالیبر بالا، کشتی‌ها و هواپیما و هلی کوپترهای نظامی به ایران ممنوع شده بود.
در واکنش به این امر، ایرانی‌ها یک درخواست غرامت ۴ میلیارد دلاری را به دیوان بین‌المللی داوری فرستادند. روس‌ها در تلاش برای صرفنظر کردن ایران از درخواست غرامت، سیستم تور ام-۱ را به جای آن پیشنهاد دادند که گفته می‌شود توسط ایران رد شده‌است. آنتی ۲۵۰۰ نیز پیشنهاد دیگری است که می‌تواند برای نیازهای ایران مناسب‌تر باشد. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران در سفری که به مسکو داشت گفته بود که تهران تمایلی ندارد به جای سامانه اس ٣٠٠ از روسیه سامانه آنتی-٢۵٠٠ دریافت کند.
اما در تازه‌ترین تحول، رئیس جمهور روسیه روز گذشته اعلام کرد که ممنوعیت تحویل سامانه موشکی اس ۳۰۰ به ایران لغو شده است. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه این کشور نیز گفت با توجه به حصول پیشرفت قابل توجه در مذاکرات هسته‌ای ایران و چشم انداز لغو تحریم‌ها، دلیلی برای ادامه محدودیت فروش این سامانه موشکی به ایران وجود ندارد.
در همین زمینه الهه کولایی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل روسیه در گفت‌و‌گو با تابناک به بررسی این تصمیم جدید روسیه پرداخته است.
خانم دکتر کولایی ارسال هر گونه سلاح به ایران بر طبق قطعنامه ۱۹۲۹ خلاف است. به نظر شما دلیل اینکه روسیه در این برهه زمانی تصمیم گرفته که دوباره سامانه اس ۳۰۰ را به ایران تحویل دهد، چیست؟
تا زمانی که در مورد اقدام اخیر رئیس جمهور روسیه اطلاعات بیشتری منتشر نشود، نمی‌توان در مورد رفتار روسیه قضاوت دقیقی داشت. روس‌ها پیش از این وعده‌هایی به ایران داده‌اند و رفتاری کردند که در چهارچوب توافق‌ها و همکاری‌های دوجانبه قابل قبول نبوده است؛ بنابراین، در این زمینه به صرف وجود دستور لغو تحریم از سوی رئیس جمهور قضاوت هنوز زود است. با توجه به نفوذ تلاویو در مسکو و پیوند‌های گوناگونی که میان روسیه و اسرائیل وجود دارد و الزاماتی که دیپلماسی روسیه در تنظیم با جامعه جهانی و به خصوص رژیم‌های بین المللی دارد؛ قضات زود خواهد بود و باید منتظر رفتار‌ها و پیامدهای دیگر این تصمیم باشیم. من فکر می‌کنم باید کمی منتظر گذشت زمان برای رسیدن به تحلیل دقیق و عینی در خصوص رفتار روسیه در این زمینه باشیم.
آیا احتمال می‌دهید یک عضو دائم شورای امنیت قطعنامه فصل هفتمی شورای امنیت را نقض کند؟
روس‌ها نشان داده‌اند چندان به قواعد بین المللی پایبند نیستند. اگر پایبند بودند تجریه اوکراین را شاهد نبودیم. آن‌ها در مخمصه در روابط با غرب به ویژه با امریکا هستند که بر این اساس می‌توان انتظار هر نوع رفتاری را از سوی روس‌ها داشته باشیم.
مقامات روسیه اعلام کرده‌اند که هر لحظه ممکن است سلاح‌های اس ۳۰۰ را به ایران تحویل دهیم. این جمله بدان معنا نیست که روسیه بخواهد از کارت ایران برای مشکلات بین المللی از جمله موضوع اوکراین و همچنین روابط با اروپا و امریکا استفاده کند؟
پیشینه تنظیم رابطه روسیه با ایران نشان داده که عامل امریکا و ملاحظات روسیه در ارتباط با غرب همواره بر روابط دوجانبه سایه افکنده است. در این زمینه نیز نمی‌توان استثنا قائل شد. سیاست روسیه در سال‌های اخیر بیش از اینکه شاهد تغییر بوده باشد، شاهد تدوام بوده است. در این زمینه تردید نمی‌توان داشت که مسائل و مشکلات جدی روسیه با غرب در این چارچوب می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد؛ اما به نظر می‌رسد، قبل از هر نوع تحلیل دقیق باید نتایج عملی و اجرایی این دستور آقای پوتین را مشاهده کنیم.
بعضی تحلیلگران این اقدام پوتین را به سنگ اندازی در مذاکرات هسته‌ای تعبیر می‌کنند. شما چنین تحلیلی را قبول دارید؟
برخورد روسیه در فضای مذاکرات به خوبی نشان دهنده تناقص آشکار در رفتار این کشور است. روس‌ها از یک طرف به دنبال روشن شدن ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران هستند. از سوی دیگر، در جهت همکاری با غرب و البته حل مسائل خود از هیچ ابزاری نمی‌گذرند؛ بنابراین، در این خصوص هم دغدغه‌های مشترک در مورد ابعاد نظامی مهم است و هم از دست ندادن فرصت‌های ایجاد شده برای روسیه در تحریم و روابط ایران با غرب. به نظر می‌رسد این ملاحظات باعث تغییرات کنونی شده است که از یک سو روس‌ها مایل به حل پرونده هسته‌ای ایران هستند و از سوی دیگر مایل به از دست دادن فرصت‌های خود در شرایط تحریم نیستند.
ایران باید نسبت به تصمیم جدید روس‌ها چه واکنشی نشان بدهد؟
سیاست خارجی ایران که آقای روحانی که بر پایه تعامل سازنده و استفاده از عقل و منطق و تجریه استوار کرده‌اند، در همین رفتار روسیه آشکار شده است. چنانکه تعادل بخشی سیاست خارجی ایران ادامه پیدا بکند. بدون شک ما شاهد فرصت‌های دیگری برای تأمین منافع ایران خواهیم بود. آنچه در رفتار اخیر روسیه انعکاس پیدا کرده است، از یک سو در سطح بین المللی در رفتار روابط با امریکا ریشه دارد و از سوی دیگر، بازتابی از سیاستی است که در کشور ما دنبال می‌شود و در تلاش‌های دیپلماتیک سوئیس آثار خود را به نمایش گذاشته و پیش از این گسترش خواهد داشت.
در نهایت به نظر شما آیا روسیه حاضر به دادن سامانه اس ۳۰۰ به ایران خواهد بود؟
روس‌ها نشان داده‌اند در تنظیم رابطه خود با غرب به ویژه امریکا از اهرم ایران همواره بهره گرفته‌اند؛ بنابراین در این زمینه سایه این رفتار بر تصمیم گیری‌های موجود افتاده و نمی‌توان تصویر روشنی در این زمینه داد، زیرا ما اطلاع دقیق از آنچه در پس پرده سیاست در حال رخ دادن است، نداریم؛ بنابراین، فکر می‌کنم پیش از هر چیز باید منتظر پیامدهای رفتاری این دستور باشیم.
در واکنش به این امر، ایرانی‌ها یک درخواست غرامت ۴ میلیارد دلاری را به دیوان بین‌المللی داوری فرستادند. روس‌ها در تلاش برای صرفنظر کردن ایران از درخواست غرامت، سیستم تور ام-۱ را به جای آن پیشنهاد دادند که گفته می‌شود توسط ایران رد شده‌است. آنتی ۲۵۰۰ نیز پیشنهاد دیگری است که می‌تواند برای نیازهای ایران مناسب‌تر باشد. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران در سفری که به مسکو داشت گفته بود که تهران تمایلی ندارد به جای سامانه اس ٣٠٠ از روسیه سامانه آنتی-٢۵٠٠ دریافت کند.
اما در تازه‌ترین تحول، رئیس جمهور روسیه روز گذشته اعلام کرد که ممنوعیت تحویل سامانه موشکی اس ۳۰۰ به ایران لغو شده است. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه این کشور نیز گفت با توجه به حصول پیشرفت قابل توجه در مذاکرات هسته‌ای ایران و چشم انداز لغو تحریم‌ها، دلیلی برای ادامه محدودیت فروش این سامانه موشکی به ایران وجود ندارد.
در همین زمینه الهه کولایی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل روسیه در گفت‌و‌گو با تابناک به بررسی این تصمیم جدید روسیه پرداخته است.
خانم دکتر کولایی ارسال هر گونه سلاح به ایران بر طبق قطعنامه ۱۹۲۹ خلاف است. به نظر شما دلیل اینکه روسیه در این برهه زمانی تصمیم گرفته که دوباره سامانه اس ۳۰۰ را به ایران تحویل دهد، چیست؟
تا زمانی که در مورد اقدام اخیر رئیس جمهور روسیه اطلاعات بیشتری منتشر نشود، نمی‌توان در مورد رفتار روسیه قضاوت دقیقی داشت. روس‌ها پیش از این وعده‌هایی به ایران داده‌اند و رفتاری کردند که در چهارچوب توافق‌ها و همکاری‌های دوجانبه قابل قبول نبوده است؛ بنابراین، در این زمینه به صرف وجود دستور لغو تحریم از سوی رئیس جمهور قضاوت هنوز زود است. با توجه به نفوذ تلاویو در مسکو و پیوند‌های گوناگونی که میان روسیه و اسرائیل وجود دارد و الزاماتی که دیپلماسی روسیه در تنظیم با جامعه جهانی و به خصوص رژیم‌های بین المللی دارد؛ قضات زود خواهد بود و باید منتظر رفتار‌ها و پیامدهای دیگر این تصمیم باشیم. من فکر می‌کنم باید کمی منتظر گذشت زمان برای رسیدن به تحلیل دقیق و عینی در خصوص رفتار روسیه در این زمینه باشیم.
آیا احتمال می‌دهید یک عضو دائم شورای امنیت قطعنامه فصل هفتمی شورای امنیت را نقض کند؟
روس‌ها نشان داده‌اند چندان به قواعد بین المللی پایبند نیستند. اگر پایبند بودند تجریه اوکراین را شاهد نبودیم. آن‌ها در مخمصه در روابط با غرب به ویژه با امریکا هستند که بر این اساس می‌توان انتظار هر نوع رفتاری را از سوی روس‌ها داشته باشیم.
مقامات روسیه اعلام کرده‌اند که هر لحظه ممکن است سلاح‌های اس ۳۰۰ را به ایران تحویل دهیم. این جمله بدان معنا نیست که روسیه بخواهد از کارت ایران برای مشکلات بین المللی از جمله موضوع اوکراین و همچنین روابط با اروپا و امریکا استفاده کند؟
پیشینه تنظیم رابطه روسیه با ایران نشان داده که عامل امریکا و ملاحظات روسیه در ارتباط با غرب همواره بر روابط دوجانبه سایه افکنده است. در این زمینه نیز نمی‌توان استثنا قائل شد. سیاست روسیه در سال‌های اخیر بیش از اینکه شاهد تغییر بوده باشد، شاهد تدوام بوده است. در این زمینه تردید نمی‌توان داشت که مسائل و مشکلات جدی روسیه با غرب در این چارچوب می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد؛ اما به نظر می‌رسد، قبل از هر نوع تحلیل دقیق باید نتایج عملی و اجرایی این دستور آقای پوتین را مشاهده کنیم.
بعضی تحلیلگران این اقدام پوتین را به سنگ اندازی در مذاکرات هسته‌ای تعبیر می‌کنند. شما چنین تحلیلی را قبول دارید؟
برخورد روسیه در فضای مذاکرات به خوبی نشان دهنده تناقص آشکار در رفتار این کشور است. روس‌ها از یک طرف به دنبال روشن شدن ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران هستند. از سوی دیگر، در جهت همکاری با غرب و البته حل مسائل خود از هیچ ابزاری نمی‌گذرند؛ بنابراین، در این خصوص هم دغدغه‌های مشترک در مورد ابعاد نظامی مهم است و هم از دست ندادن فرصت‌های ایجاد شده برای روسیه در تحریم و روابط ایران با غرب. به نظر می‌رسد این ملاحظات باعث تغییرات کنونی شده است که از یک سو روس‌ها مایل به حل پرونده هسته‌ای ایران هستند و از سوی دیگر مایل به از دست دادن فرصت‌های خود در شرایط تحریم نیستند.
ایران باید نسبت به تصمیم جدید روس‌ها چه واکنشی نشان بدهد؟
سیاست خارجی ایران که آقای روحانی که بر پایه تعامل سازنده و استفاده از عقل و منطق و تجریه استوار کرده‌اند، در همین رفتار روسیه آشکار شده است. چنانکه تعادل بخشی سیاست خارجی ایران ادامه پیدا بکند. بدون شک ما شاهد فرصت‌های دیگری برای تأمین منافع ایران خواهیم بود. آنچه در رفتار اخیر روسیه انعکاس پیدا کرده است، از یک سو در سطح بین المللی در رفتار روابط با امریکا ریشه دارد و از سوی دیگر، بازتابی از سیاستی است که در کشور ما دنبال می‌شود و در تلاش‌های دیپلماتیک سوئیس آثار خود را به نمایش گذاشته و پیش از این گسترش خواهد داشت.
در نهایت به نظر شما آیا روسیه حاضر به دادن سامانه اس ۳۰۰ به ایران خواهد بود؟
روس‌ها نشان داده‌اند در تنظیم رابطه خود با غرب به ویژه امریکا از اهرم ایران همواره بهره گرفته‌اند؛ بنابراین در این زمینه سایه این رفتار بر تصمیم گیری‌های موجود افتاده و نمی‌توان تصویر روشنی در این زمینه داد، زیرا ما اطلاع دقیق از آنچه در پس پرده سیاست در حال رخ دادن است، نداریم؛ بنابراین، فکر می‌کنم پیش از هر چیز باید منتظر پیامدهای رفتاری این دستور باشیم.
منبع: تابناک