ذبیح جلیلی
پیاده کردن طرح با رنگ روی هر شیء که قابل دیدن باشد به نوعی نقاشی تلقی
می‌شود که یکی از اصلی ترین شاخه‌های هنرهای تجسمی بوده و قدمتش 6 برابر
زبان نوشتاری است. هنر طراحی و نقاشی از قرن‌ها قبل با ورود به صنعت
پارچه‌بافی باعث رونق این صنعت شده و تا حدودی جدایی طراحی و چاپ پارچه از
صنعت پارچه بافی غیر ممکن است.
چاپ «کلاقه‌ای» یا «باتیک» یکی از پر سابقه‌ترین روش‌های چاپ در دنیاست که
در کشورهای ایران، اندونزی، سریلانکا و هند رونق بسیاری داشته است. در چاپ
کلاقه‌ای تمام طرح‌ها و رنگ‌ها به وسیله واکس مخصوص روی پارچه منتقل
می‌شود. در این کار بیشتر از رنگ‌های طبیعی مانند رناس، اسپرک، پوست انار و
زردچوبه استفاده می‌شود. در استان یزد نیز هنرمندانی در این زمینه فعالیت
می‌کنند که می‌توانند با ورود به صنعت پارچه، تنوع طرح و کیفیت آنها را
ارتقا دهند و باعث بالا رفتن سطح کیفی این صنعت در کشور و سطح بین‌المللی
شوند. همشهری با «اعظم فلاحتی» کارشناس چاپ پارچه و لباس که یک دهه در این
زمینه فعالیت کرده گفت‌وگویی داشته است که در ادامه می‌خوانید:
-
درمورد چگونگی آغاز به کار در زمینه طراحی پارچه توضیح دهید.
سال 86 در رشته کارشناسی چاپ در دانشگاه آزاد اسلامی یزد پذیرفته شدم. قبل
از ورود به دانشگاه حدودا 15سال در شیراز به صورت کاملا حرفه‌ای، دوره‌های
نقاشی سبک رئال، شرکت کردم. همزمان با دوره‌های نقاشی در رشته خوش نویسی و
صنایع دستی مثل دکوپاژ و یک دوره کوتاه نقاشی خط فعالیت کردم. اما در حال
حاضر به صورت کاملا تخصصی کار طراحی و چاپ پارچه به روش باتیک را انجام
می‌دهم. همچنین زیر نظر سازمان فنی و حرفه ای استان کلاس‌های آموزشی برگزار
می‌کنم.
-
گفته بودید اهل استان فارس هستید. چه اتفاقی افتاد که یزد را برای زندگی انتخاب کردید؟
من در استان فارس شهر شیراز به دنیا آمدم، ولی اهل شهرستان خاتم در استان
یزد هستم. در دوران دانشجویی ازدواج کردم ولی بازهم نمی‌توان دلیل اصلی
ماندنم در یزد را ازدواج با یک مرد یزدی دانست؛ چراکه اصالت و مقاومت مردم
یزد را در برابر از بین رفتن سنت‌های یزد دوست دارم. مردم یزد جزو معدود
مردمانی هستند که به سنت‌هایشان پایبند هستند. من عاشق سبک معماری یزد هستم
و همیشه معتقدم که تلفیق سنت و طرح‌های مدرن می‌تواند هنر چاپ را ارتقا
دهد و معماری یزد این ایده را به من می‌دهد. یزد شهری است که انرژی موجود
در معماری و هنر صنعتگران کاشی آن پس از 800 سال همچنان احساس می‌شود.
-
یزد یکی از تولید کنندگان پارچه مرغوب در کشور است ولی به دلیل متنوع
نبودن طرح و رنگ، فروشندگان یزدی از پارچه‌های تولید چین، فقط به دلیل طرح و
رنگ‌های متنوع استفاده می‌کنند. شما به عنوان فعال در زمینه طراحی و چاپ
برای برون رفت از مشکلات صنعت پارچه یزد چه پیشنهادهایی دارید؟
متاسفانه کسانی که متصدی بافت و طرح پارچه در استان هستند سلیقه سنجی را
فراموش کرده‌اند و با همان طرح و روش قدیم کار می‌کنند. کسی که بخواهد
تولید کند باید قبل از هرچیز از سلیقه مردم با خبر باشد. چندان منطقی به
نظر نمی‌رسد که در وهله اول تولید کنیم و بعد بخواهیم همان محصول تولید شده
با سلیقه خودمان را که با سلیقه مردم همخوانی ندارد، به آنها عرضه کنیم.
یکی دیگر از مشکلات موجود در زمینه بافت پارچه استفاده از طرح و مدل
کشورهای مطرح در زمینه پارچه‌بافی است. به طوری که فقط با کمی تغییر در
طرح‌ها و مدل‌ها پارچه تولید می‌شود. در صورتی که در استان یزد تعداد زیادی
از هنرمندان طراح پارچه و چاپ فعالیت می‌کنند ولی اصلا از طرح و ایده آنها
استفاده نمی‌شود. من اعتقاد دارم هنرمند طراحی که در یک شهر یا کشور زندگی
کرده با تحقیقاتی که در این زمینه انجام داده به راحتی می‌تواند سلیقه و
خواست مردم شهر را شناسایی کند. همچنین این موضوع را نیز باید در نظر
بگیریم که محصول کشور چین به مراتب ارزان تر از محصول تولید شده در استان
است. با وجود ارزان‌تر بودن محصول تنوع بیشتری نیز در کارها دیده می‌شود و
به طور مسلم خریداران بیشتری را نیز جذب خواهد کرد.
-
به عنوان هنرمند طراح چاپ پارچه، دلیل استقبال مردم از طرح و رنگ پارچه‌های چین چیست؟
این موضوع باید مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد. البته پارچه‌هایی با کیفیت و
رنگ بندی‌های زیبا در یزد تولید می‌شود؛ در هر صورت باید این را مدنظر
قرار داد که انسان عاشق رنگ و طرح است. حالا اگر در ترکیب کردن رنگ‌ها و
طراحی، خلاقیت در جای درستی وارد شود و نگاهمان به طرح‌های بومی و تلفیق آن
با طرح‌های مدرن باشد، در جذب مخاطب موفق خواهیم بود. مطئمن باشید وقتی
نحوه جذب مشتری چینی‌ها مورد بررسی قرار گیرد، متوجه خواهیم شد که آنها
همیشه در حال رصد رسانه‌ها، شناخت رنگ سال و فصل و همچنین سلیقه کشور و شهر
هدف هستند. حتی اگر قرار باشد طرح مدرنی را به بازار ارائه دهند به آداب
رسوم و سنت‌های آن منطقه توجه می‌کنند ولی ما هنوز متاسفانه سلیقه مردم
خودمان را مورد مطالعه قرار نداده ایم. جوانان هر ماه، هر فصل و هر سال
سلیقه هایشان تغییر می‌کند. در عصر تکنولوژی به سر می‌بریم و همه مردم
روزانه طرح‌ها و مدل‌های روز دنیا را مشاهده می‌کنند. حتی در کارخانه‌هایی
که طرح‌های جدید کار می‌شود تناسب رنگ و فرم وجود ندارد. برای مثال،
چینی‌ها به راحتی با بررسی طرح‌های پارچه‌های ژاپنی و با تلفیق طرح‌های
مخصوص به کشور خودشان و تغییرات جزئی و رنگ بندی امروزی، در مرحله اول
نیازهای کشور خود و با مطالعه، نیازهای کشورهای مقصد را نیز تامین
کرده‌اند.
-
چه موانعی در زمینه طراحی پارچه برای هنرمندان این رشته وجود دارد؟
مشکل اساسی ما آگاه نبودن مردم در مورد کار هنری است. به نظر می‌رسد مردمی
که 100سال پیش یا حتی پیش از این زندگی می‌کردند برای هنر و هنرمند ارزش و
احترام بیشتری قائل بوده‌اند. برای مثال مرد معماری که 60 سال پیش زندگی
می‌کرده است، مورد احترام مردم بوده و همه به چشم دیگری به او نگاه
می‌کردند و قدر هنر او را می‌دانستند. ولی امروزه چنین نیست. در زمان قدیم
هرچند که مردم سواد خواندن و نوشتن نداشتند ولی درکشان از هنر خیلی بیشتر
بوده و با زیبایی شناسی آشنایی بیشتری داشته‌اند.