طبق آمار 33 درصد از افراد سالمند در طول سال دچار زمین خوردن و افتادن می شوند. تقريباً یکی از هر 10 زمین خوردگی، منجر به آسیب جدی از جمله شکستگي استخوان‌هاي ران و لگن مي‌شود. سالمندان، به ويژه زنان سالمند، به علت پوکي استخوان، بيش از ديگران در معرض خطر ناشي از سقوط قرار دارند. علاوه بر خسارتی که از جانب زمین خوردن متوجه سالمند است، ترس از افتادن به خودی خود عاملی مضر است. حدود 20 درصد از سالمندان به خاطر ترس از افتادن، فعالیت های روزمره خود را کاهش می دهند که باعث کاهش کیفیت زندگی آنها می شود. هر ساله بيش از يک سوم سالمندان دچار حادثه زمین خوردگی مي شوند که 20 تا 30 درصد آن منجر به صدمات متوسط تا شديد مي شود. صدمات ناشي از افتادن، يکي از علل مهم مرگ و معلوليت در سالمندان بوده و هزينه مراقبت هاي بهداشتي مربوط به آن بالا مي باشد.
بیش از نیم قرن است که در تحقیقات مختلف، تجربه زمین خوردگی در افراد سالمند و مشکلات همراه و پیامدهاي آن براي خود سالمند و خانواده وي مورد بررسی قرار گرفته است و نیز قرار خواهد گرفت.
از آنجایی که فرد سالمند به عنوان یکانسان منحصر به فرد که داراي نیازهاي گوناگون اجتماعی،جسمی، روانی، معنوي، اقتصادي و ... است،لذا نمی توان یکالگوي برنامه مراقبتی واحدي براي پیشگیري، درمان وبازتوانی ایشان تدوین کرد. اما می توان با انجام یک بررسی جامع و کل نگر و پویا) بر اساس شرایط هر یک از افراد سالمند(با تأکید بر منحصر به فرد بودن، تا حدودي از وقوع زمین خوردگی و پیامدهاي آن کاست.
در حدود یک سوم از جامعه سالمندان و بیش از نیمی از کسانی که در مجموعه هاي مراقبتی طولانی مدت خانه سالمندان زندگی می کنند، هر سال تجربه زمین خوردگی دارندو نیمی از کسانی که تجربه افتادن دارند، بیش از یک بار آنراتجربه می کنند.
زمین خوردگی ها یکی از دلایل صدمات مرگ آفرین و آسیب رسان بوده و یکی از دلایل عمده ناتوانی هاي حرکتی، دریافت خدمات بیمارستانی، آسیب جسمانی، شکستگی، صدمات روحی، معلولیت، استفاده از وسایل کمکی و غیره و بستري شدن در بیمارستان است و تأثیر مستقیم و غیر مستقیم روي عملکرد سالمند خواهد داشت.
تجربه زمین خوردگی فرد سالمند به طور مستقیم موجب:
- ترس از زمین خوردن مجدد،
- اجتناب از فعالیت روزانه زندگی خود،
- محدود شدن تحرک،
- مشکلات روانشناختی و غیره
ضرورت پیشگیري از زمین خوردن افراد سالمند:
بار مالی ناشی از زمین خوردن فرد سالمند، بر روي فرد، خانواده و جامعه وجود دارد و همواره افتادن همراه با عوارضی است که باعث دوره هاي بستري طولانی مدت و افزایش هزینه هاي درمانی خواهد شد. تخمین زده می شود که یک سوم کل هزینه هاي درمانی حوادث، مربوط به زمین خوردگی در سالمندان است. بی شک زمین خوردگی، یک رویداد کاملاً تصادفی نیست؛ بلکه می توان با ارزیابی تعدادي از عوامل خطر، آن را پیش بینی و پیشگیري کرد. یکی از مهمترین راهبردها براي کاهش افتادن در سالمندان، حفظ سبک زندگی فعال از لحاظ جسمانی خواهد بود.
عوامل مؤثر در خطر زمین خوردگی در افراد سالمند:
از آنجایی که هیچ دو نفر سالمندي مثل هم نیستند (آنها ممکن است بیماري هاي مختلفی داشته باشند و یا داروهاي مختلفی مصرف کنند و محیط زندگی آنان متفاوت باشند) همه زمین خوردگی ها نیز مثل هم نیستند و می توانند علل مشابه داشته باشند. شناخت سالمندان و شرایطی که آنها را در مخاطره قرار می دهد، شما را در یک شرایط عالی براي پیشگیري از زمین خوردگی قرار می دهد.
عوامل خطر زمین خوردن معمولاً به دو گروه اصلی تقسیم بندي می شود:
عوامل خطر درونی: یعنی عوامل شخصی فرد سالمند براي افزایش خطر زمین خوردن، مانند بیماري ها و عوارض جانبی داروها که می توانند بر توانایی شخص جهت حفظ تعادلش تأثیر داشته باشد. بيماري‌هاي مربوط به عدم تعادل، مشکلات بينايي، مشکلات شنوایی، ضعف عضلاني، افسردگي، شرايط ايستادن، سرعت ادراک محرک ها، عدم تعادل در راه رفتن و... از دلايل عمده زمین خوردن سالمندان و شکستگي اعضاي بدن آنها مي‌باشد و همچنین فشارخون پایین، تغییر در الگوي خواب، دمانس، افسردگی و اضطراب، ترس از افتادن و عدم فعالیت که با ایجاد تغييرات جزيي در محیط زندگی و شيوه زندگي می توان از بروز چنين اتفاقاتي پیشگیری نمود.
عوامل بیرونی: یعنی عوامل محیطی که خطر زمین خوردن را افزایش می دهند. مانند سطوح لغزنده، موانع، روشنایی کم و دیگر خطرات امنیتی که می توانند زمینه را براي افتادن و لغزیدن سالمندان فراهم نمایند.
پیشگیري از زمین خوردن در افراد سالمند:
- به مقدار کافی کلسیم دریافت کنید. بخشی از کلسیم مورد نیاز را می توان با مصرف غذاهای غنی از کلسیم مانند شیر، ماست، پنیر، ماهی، سبزی‌های برگ سبز مانند بروکلی، سویا، شلغم، بادام و... تأمین کرد. ویتامین D نیز به افزایش جذب کلسیم کمک می‌کند که برای دریافت بهتر آن، گاهی باید سالمندان مکمل ویتامین D مصرف کنند.
- تحرک بدنی داشته باشید. 15 دقیقه در روز فعالیت بدنی داشته باشید و تمرین‌هایی مانند پیاده‌روی نرم و شنا که باعث افزایش قدرت عضلات استخوان می‌شوند و به نوعی به بهبود تعادل و انعطاف‌پذیری بدن کمک می‌کنند، انجام دهید.
- داروها را با مشورت پزشک مصرف نمایید. مصرف بعضی از داروها می‌تواند هوشیاری فرد سالمند را کاهش دهد. این عامل می‌تواند باعث از دست دادن تعادل و در نهایت زمین خوردن شود. بنابراین با پزشک در مورد داروهایی که مصرف می‌کنید، صحبت کنید. پزشک با بررسی این داروها و عوارض جانبی که ممکن است خطر افتادن را افزایش دهند، می‌تواند شما را راهنمایی کند. حتی امکان دارد برای کاستن از احتمال افتادن، مصرف برخی داروها را قطع یا به جای آنها داروی دیگری تجویز کند.
- با پزشک در خصوص بیماری ها و مشکلات صحبت نمایید. بیماری‌های معینی در چشم و گوش ممکن است خطر زمین خوردن را افزایش دهند. اگر هنگام راه رفتن احساس سرگیجه دارید، دچار درد مفصل هستید، پاهایتان بی‌حس می‌شود یا نفس کم می‌آورید، لازم است پزشک را مطلع کنید. اگر تا به حال هنگام راه رفتن زمین خورده‌اید، جزئیات حادثه را یادداشت کنید. بیان جزئیات می‌تواند به پزشک کمک کند با توجه به موقعیت خاص شما راهنمایی‌تان کند. همچنین پیری چشم، ابتلا به آب مروارید، گلوکوم (آب سیاه) و نزدیک بینی می‌توانند دید افراد مسن را با مشکل مواجه کنند و احتمال افتادن را افزایش دهند.
از وسایل کمکی استفاده کنید. ممکن است پزشک به شما توصیه کند از عصا یا واکر برای حفظ تعادل استفاده کنید. از وسایل کمکی دیگری هم می‌توانید استفاده کنید؛ مانند میله‌ای در هر دو طرف پلکان، بالا بردن نشیمنگاه توالت‌فرنگی یا استفاده از توالت‌فرنگی دارای تکیه‌گاه دست، نصب میله‌های دستگیره نزدیک دوش یا وان، قرار دادن نشیمنگاه محکم پلاستیکی برای دوش یا وان و استفاده از دوش دستی برای استحمام در حالت نشسته و...
کفش مناسب بپوشید. کفش‌های پاشنه‌بلند، دمپایی‌های گشاد و کفش‌های با کف صیقلی ممکن است خطر لغزیدن، از دست دادن تعادل و افتادن را افزایش دهند. بنابراین کفشی بخرید که کاملاً اندازه، محکم و پردوام باشد و کف آن نیز صیقلی نباشد. از خریدن کفش‌هایی با کف بسیار ضخیم هم بپرهیزید.
نگارنده: رویا حیدری، کارشناس سالمندان مرکز بهداشت شهرستان بندرعباس
برگرفته از کتاب "بررسی مسائل سالمندی در ایران و جهان"
و
کتاب چهارجلدی "بهبود شیوه زندگی سالم در سالمندی"
انتهای پیام/*