نسیم جعفری، روانشناس کودک و آموزگار کودکان استثنایی در مصاحبه اختصاصی با خبرنگار تابناک هرمزگان عنوان کرد:
تابناک-از هر ۱۰ کودک، یک کودک حتما با نیازهای ویژه وجود دارد به همین دلیل وجود کودک استثنایی، اتفاق عجیبی نیست و محدود به قشر خاصی نمی‌شود.
کد خبر: ۱۰۱۰۷۹۶
تاریخ انتشار: ۳۰ آبان ۱۴۰۰ - ۲۲:۰۲ 21 November 2021

نسیم جعفری، روانشناس کودک و آموزگار کودکان استثنایی در مصاحبه اختصاصی با مریم منصف خبرنگار تابناک از هرمزگان عنوان کرد: خداوند خالق روح خود در هنگامه آفریدن، در انسان دمید و هر کس را به گونه ای استعداد و توانایی بخشید و هر فرد را با فرد دیگری تمایز داد. هر انسان در این کره خاکی نشانی از اوست و قابل احترام و ستایش می باشد. پس هر کجا رد پایی از پروردگار دیده می شود. گسترش علم کمک کرده تا با مطالعه رفتارها و کنش های متفاوت افراد آنها را بهتر بشناسیم و درک کنیم و در قبال آنها واکنش های صحیحی داشته باشیم .گاهی کودکان از بدو تولد دارای تفاوت هایی با دیگران هستند و یا حتی گاهی در مسیر زندگی به این تغییرات دچار می شوند که لازمه داشتن اجتماعی همدل، آگاهی از این تفاوت ها و شناخت رفتارهای درست نسبت به این مسائل می باشد؛ در اینجا به مسئله کودکان استثنایی پرداخیتم و موضوع را از دید خانم جعفری، روانشناس کودک بررسی نمودیم.
نسیم جعفری متولد 1368، روانشناس کودک و آموزگار کودکان استثنایی، مدرس دانشگاه و محقق و پژوهشگر در حیطه روانشناسی کودک است . نسیم دارای مدرک کارشناسی علوم تربیتی و ارشد خود را در رشته روانشناسی عمومی گرفته است. وی عضو انجمن روانشناسان خانه ایران می باشد که 4 سال سابقه در حیطه مشاوره کودک و نوجوان نیز دارد و در حال حاضر مشغول به خدمت در مدرسه استثنایی امید می باشد.

به ما بگویید اساساً تعریف کودک استثنایی چیست؟
کودک استثنایی اول یک کودک است ( انسان است با همه خصوصیات و صفات یک انسان ) و بعد کودکی است با خصوصیات و تفاوت های استثنایی نسبت به سایر کودکان و همین ویژگی ها و خصوصیات است که معلمان و اولیا باید خودشان را با آن سازگار کنند.بنابراین آنچه که ما اصطلاحاً « کودک استثنایی » می گوئیم بدین معناست که کودک از نظر هوشی و جسمی و روانی و اجتماعی به میزان قابل توجهی نسبت به دیگر همسالان خود متفاوت می باشد و نمی تواند به نحو مطلوب حداکثر استفاده را از برنامه های آموزش و پرورش عادی ببرد .در اینگونه کودکان واکنش ها ، ویژگی های خاص دارد بدلیل اینکه کودک رشد فکری کامل ندارد و بدلیل اینکه نمی تواند بر رفتارهای خود کنترل داشته باشد و یا اگر عمل خلافی از او سر زد احساس گناه و تقصیر کند، چون از نظر شخصیتی نارس و نابالغ است ، ناگزیر نیازمند به توجه خاص و آموزش و خدمات فوق العاده ای است .
کلی ترین طبقه بندی، که مورد قبول اکثریت متخصصان می باشد عبارت است از تقسیم این افراد به سه دسته بزرگ:
1. کودکان و نوجوانان که به علت اختلافات هوشی و فعالیت های ذهنی از کودکان عادی متمایزند. در این دسته کودکان و نوجوانان عقب مانده ذهنی و افراد تیز هوش قرار دارند.
2. کودکان و نوجوانانی که به علت اختلالات و ضایعات مغزی یا اختلالات عملی مبتلا به اختلالات رفتاری هستند. در این دسته کودکان و نوجوانان ناسازگار یا دشوار قرار دارند.
3. کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلالات و نقایص حسی و حرکتی و اختلالات عملی رشد، در این دسته نابینایان و همچنین مبتلایان به اختلالات تکلمی، اختلالات کنترل استنکترها و ناتوانی های حرکتی قرار دارند.
 گروه اول، بعضی از افراد مبتلا به نارسائی رشد قوای ذهنی و کمبود فعالیت های ذهنی هستند لذا نمی توانند در شرایط عادی با محیط خانوادگی، تحصیلی، اجتماعی، شغلی سازش نمایند و عده ای بر عکس به علت داشتن هوش سرشار و فعالیت های ذهنی عالی توسط افراد عادی درک نمی شوند و در نتیجه مسائل و مشکلاتی در سازش آنها با محیط پیش می آید.
 دسته دوم را افرادی تشکیل می دهند که دچار اختلالات شخصیتی، آشفتگی های عاطفی و اخلاقی هستند و به همین علت قادر به سازگاری با محیط خود نیستند. در این دسته فعالیت های ذهنی در حد طبیعی یا حتی ممکن است بیشتر از حد طبیعی باشد.
 گروه سوم افرادی هستند که به علت اختلالات و نقایص حسی و حرکتی یا اختلالات عملی رشد از سازگاری عادی با محیط محروم هستند.

در طبقه بندی فوق باید به شدت و اهمیت علائم و نوع اختلال رفتاری توجه کرد.اجتماع برای مصلحت، تعجب یا سالم سازی، بعضی از این افراد را تحمل می کرد عده ای را محبوس می ساخت و دسته ای را به مرگ محکوم می نمود. پنیل که به حق باید او را بنیانگذار روانپزشکی جدید نامید اولین کسی بود که به دلجویی بیماران پرداخت و برای آنان برنامه های تفریح و گردش در نظر گرفت. او بیماران روانی را به 4 دسته تقسیم کرد:
1. ملانکولی یا مالیخولیا،2. مانی یا جنون شور و شوق،3. جنون،4. عقب ماندگی ذهنی

به ما بگویید نظر شما درباره اهمیت مشاوره در دوران کودکی و نوجوانی چیست؟
با توجه به ویژگی‌های سنی، کودکان بسیار آسیب‌پذیرترند و به حمایت و مراقبت بیشتری نیاز دارند. همچنین فرزند پروری کاری پرمسئولیت‌ و خطیر است و در صورت عدم آگاهی و نبود دانش کافی والدین ممکن است آسیب‌های متعددی گریبان‌گیر کودکان شود. توصیه می کنیم والدین مشاوره و روانشناسی فرزندانشان را علی الخصوص در دوران بسیار حساس و مهمی از زندگی مانند کودکی و نوجوانی جدی بگیرند.

کمی از بایدها و نبایدهای ورود به دنیای کودکان استثنایی برایمان بگویید.
بیشترین نیاز کودک اوتیسمی متمرکز بر روی محبت، نگاه پرمهر و آغوش گرم شما می باشد. یک کودک سندرم داون همیشه به یک الگوی محکم و مهربان نیاز دارد وهمچنین یک کودک فلج مغزی همیشه در اضطراب، تشنج خانواده است پس محیط شان را باید آرام و سالم نگه داشت. در این مسیر باید توجه ویژه به مساله بهداشت روان این کودکان وجود داشته باشد بزرگترین مسوولیت خانواده در این مسیر کسب دانش و آگاهی و همچنین پیشه کردن صبر و تحمل می باشد. و این نکته را نیز باید در نظر گرفت که این رسیدگی‌ها و چگونگی برخورد با این کودکان بدون حمایت سازمان بهزیستی و حمایت های توانبخشی، به تنهایی کار دشواری است.

علل عقب ماندگی ذهنی کودکان چه چیزهایی می تواند باشد؟
عوامل متعددی وجود دارد که باعث بروز عقب ماندگی می شود:1. اختلالات زیادی که علل اصلی آنها شناخته شده نیست ولی با عقب ماندگی همراهند، عده ای از عفونت ها، مسمومیت ها، عوامل مکانیکی مانند ضربه، عوامل کروموزومی ناشناخته، اشعه ایکس و…2. عقب ماندگی به علت اتفاقات دوران بارداری، شکی نیست که رشد جنین از بدو تشکیل تحت تاثیر شرایط بدنی و روانی مادر قرار می گیرد. بعلت رابطه بسیار نزدیک بین مادر و جنین باید گفته دکتر آرنولد گزل را پذیرت که می گوید: « اهمیت حوادث دوران نسبتاً کوتاه بارداری از حوادث دوران زندگی کمتر نیست ».
عواملی که در دوران بارداری بر روی جنین اثر دارند عبارتند از:1. بیماریهای مادر،2. سن مادر و حالات روانی او، 3. اثر اشعه ایکس، 4. اعتیادات،5 . دخانیات، 6. داروهای شیمیایی، 7. عامل ار هاش Rh

آیا روش های پیشگیرانه و یا درمانی برای شرایط خاص کودکان استثنایی توسط خانواده جدی گرفته می شود؟
در حال حاضر با پیشرفت علم پزشکی تأکید عمده بر تشخیص زودهنگام است یعنی اولین زمانی که تشخیص ممکن باشد، بهترین زمان برای درمان است، برای مثال برای کودک کم شنوا خدمات از بدو تولد باید انجام شود و اگر بعد از سه ماهگی به کودک کم شنوا خدمات داده شود کودک بخشی از توانایی شنوایی خود را از دست می‌دهد، در اینجا برای کودک ناشنوا زمان بسیار مهم است، برای کودکان اوتیسم نیز به همین صورت است، الآن دیگر کودکی نباید به ۱۰ سالگی برسد و آموزش به او شروع شود، زیرا لزوم مداخلات زودهنگام مشخص شده است و کودکی که زود آموزش ببیند پیشرفت متفاوتی خواهد داشت. در بسیاری از کشورهای پیشرفته ۲۵ تست مختلف برای غربالگری نوزادان انجام می‌ شود اما این غربالگری در ایران‌ تنها ۳ مورد است‌ که گاهی اوقات نیز نادیده گرفته می ‌شود و در بسیاری از بیمارستان‌ های شهرهای کوچک این تست‌ ها وجود ندارد. از طرفی با وجود اجباری شدن این 3 تست نیز هنوز شاهد بروز بیماری‌ های مرتبط هستیم، به طوری که با وجود غربالگری موفق نوزادان از نظر کم‌ کاری ‌تیروئید در کشور که تا ۸۰ درصد کودکان را در بر گرفته و ۴ برابر استاندارد جهانی است، باز هم نوزادانی با بیماری‌ های متابولیک و کم‌ خونی داسی ‌شکل متولد می ‌شوند و این نکته نشانگر این مطلب است که در انجام تست‌ های اجباری به‌ صورت منطقه ‌ای برای نوزادان باید یک بازنگری جدی صورت گیرد.

کمی از مدرسه امید برایمان بگویید، در این مدرسه روش تدریس چیست و چگونه به پرورش استعداد این کودکان می پردازید و چه آموزش هایی به آنها داده می شود؟
مدرسه امید پراز شور و نشاط است با کادری فوق العاده خوب و با انرژی که همگی با عشق و علاقه به دانش آموزانشان علم و ادب آموزش می دهند. توانایی های هر دانش آموز نسبت به شرایطش سنجیده و پرو بال داده می شود تا بتوانند با انگیزه بیشتری از زندگی شان لذت ببرند چرا که این فرشتگان روی زمین نیاز به همراه و همپا دارند تا به آنچه که می خواهند برسند. در مدرسه امید به هر دانش آموز بسته به علاقه و استعدادش آموزش داده می شود تا با توانایی هایی که در آنها وجود دارد گامی برای پیشرفت بهتر برداشته شود.روش تدریس برای هر دانش آموز متفاوت است چون هر دانش آموز معلولیت خاص و البته نیاز ویژه دارد. برای همین باید دانش آموز را خوب بشناسیم تا بتوانیم آموزش صحیح را برای تدریس پیش بگیریم.

معلمی به خودی خود شغلی سختی است، چطور سختی این کار را در کنار کودکان استثنایی پذیرفتید؟
به‌طور کلی معلمی را نباید به عنوان یک شغل در نظر بگیریم. معلمی هنر است. در این میان معلم استثنایی بودن سختی‌های خاص خود را دارد. همانطور که می‌دانید دانش‌آموزان استثنایی ممکن است با یک بار تدریس، درس را یاد نگیرند و مجبور شویم از روش‌های مختلف و چندین بار تدریس را انجام دهیم که این کار به نوبه خود صبر و حوصله زیادی می‌خواهد و طبعا معلم استثنایی باید تلاش و پشتکار زیادی در این زمینه داشته باشد. به نظر من اگر عشق در کار باشد همه این سختی‌ها قابل حل است و با صبر و حوصله و پشتکار بالا و علاقه نسبت به این کودکان می توان خدمت رسانی کرد.
معلمان استثنایی مثل یک مادر برای این دانش‌آموزان هستند و به درس آنها همچون یک مادر رسیدگی می‌کنند. همچنان که امام خمینی (ره) فرمودند معلمی شغل انبیا است و به عنوان یک شغل، نباید به آن نگاه کرد. معلمی کردن، هنر است و در این میان همانطور که گفتم معلم استثنایی بودن علاقه خاصی می‌خواهد که باید به دانش‌آموزان رسیدگی کند و معلم استثنایی باید تمام توان خود را در این قرار دهد که خدمتی به دانش‌آموزان با نیازهای ویژه ارائه کند. دانش‌آموزان استثنایی فرشتگان روی زمین هستند و من در زندگی شخصی خود، بهره و بازخورد رسیدگی و آموزش به این دانش‌آموزان را دیده ام. در واقع عاشق این دانش‌آموزان هستم. من کار با دانش‌آموزان استثنایی را خیلی دوست دارم و به همه معلمانی که به این رشته علاقه دارند توصیه می‌کنم گه اگر واقعا علاقه دارند و پشتکار لازم را در خود احساس می‌کنند حتما به جمع معلمان استثنایی بپیوندند و درنگ نکنند چون این کار پر از عشق و ایثار است.

توصیه ای برای خانواده و اطرافیان این کودکان دارید؟
مشکل اصلی خانواده‌ها در برخورد با کودکان استثنایی، ناآگاهی جامعه و واقف نبودن به نیازهای کودکان است، از هر ۱۰ کودک، یک کودک حتما با نیازهای ویژه وجود دارد به همین دلیل وجود کودک استثنایی، اتفاق عجیبی نیست و محدود به قشر خاصی نمی‌شود.
بدون شک اولین و مهمترین گروهی که افراد با آن در ارتباط هستند خانواده است و مهمترین مسوولیت و وظیفه خانواده در مرحله اول بالا بردن صبر و تحمل و ایجاد زمینه ای برای ایجاد اعتماد به نفس برای فرزندان می باشد. حال با توجه به نقص هایی که در این کودکان مشاهده می شود گاهی خانواده دچار کم طاقتی و بی صبری می شوند که این امر منجر به متشنج شدن اوضاع می شود. در نتیجه کودک دیگر استعدادهای فطری خود را بروز نداده و عقب افتادگی خود را بغرنج تر می کند . فراموش نکنیم که این کودکان به نوازش و محبت بیشتری نیاز دارند و چون نمی توانند رابطه صحیح عاطفی برقرار کنند، دچار بی توجهی و طردشدگی می شوند و قادر نیستند حتی از توانایی محدودی هم که دارند، استفاده کنند.به عبارت دیگر استعدادهای فطری خود را حتی به تعداد کم بروز دهند و در نتیجه عقب ماندگی شدت یافته و اختلالات شخصیتی بروز می کند.

حرف آخر ؟
والدین با مشاوره ژنتیک قبل از ازدواج، مهمترین گام را در جهت پیشگیری بردارند زیرا به عقیده کارشناسان، مشاوره ژنتیکی نقش زیادی در پیشگیری از انواع معلولیت ها دارد. اما در نهایت، صبر، پایداری و تحمل سختی ها، باارزش است و یقینا پاداش آن نزد خداوند محفوظ است.

اشتراک گذاری
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار